Budapeşte’deki Gül Baba Türbesi’nin Onarımları (1884-1915)

tarihinde gönderilmiş tarafından
Mehmet Emin YILMAZ, “Budapeşte’deki Gül Baba Türbesi’nin Onarımları (1884-1915)” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2021, Sayı:99, s.11-35

https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/3026

Budapeşte’deki Gül Baba Türbesi’nin Onarımları (1884-1915)
16. asırda yaşamış bir Bektaşi dervişi olan Gül Baba, Evliyâ Çelebi’nin kayıtlarına göre Sultan Süleyman’ın daveti üzerine Budin seferine katılmış ve kalenin teslim alınmasından sonraki ilk Cuma günü 2 Eylül 1541’de vefat etmiştir. Gaziyân-ı Rûm’un son temsilcilerinden olan Gül Baba’nın türbesi Budin Beylerbeyi Yahyâ Paşazâde Mehmed Paşa tarafından onun vefatından sonraki yıllarda yaptırılmıştır. Türbenin yakınında Gül Baba adına büyük bir Bektaşi Tekkesi de tesis edilmiştir. Budin’de Osmanlı hâkimiyetinin sona ermesiyle birlikte tekke yıktırılmış türbe ise şapele dönüştürülmüştür. Bu sayede yok olmaktan kurtulan Gül Baba Türbesi özellikle 19. yüzyılın sonlarındaki siyasi gelişmelere paralel olarak devamlı surette onarılmış ve Türk-Macar dostluğunun sembolü haline gelmiştir. Bu çalışmanın konusu bilhassa Sultan Abdülaziz’in Avrupa seyahati sonrasında tekrar hatırlanan Gül Baba Türbesi’nin onarımlarıdır. Osmanlı Devleti’nin Viyana ve Peşte’deki sefirleri ve şehbenderleri Gül Baba Türbesi’yle yakından ilgilenmişlerdir. Viyana Ateşemiliteri Mehmet Bey ile Peşte Başşehbenderi Feridun Bey’in 1884’teki onarım raporları sonucunda türbe, Osmanlı Devleti tarafından mimar Lajos Grill’e tamir ettirilmiştir. Sonraki yıllarda mülkiyet sahibi olan Wágner ailesinin engellemelerine rağmen türbenin onarımı tekrar yapılabilmiştir. Balkan Harbi ve sonrasındaki yıllarda Peşte Başşehbenderi Fahreddin Bey ile selefi Ahmed Hikmet Bey türbeyle yakından ilgilenmişlerdir. Ahmed Hikmet Bey’in yoğun gayretleriyle türbenin Osmanlı mimari tarzında onarımı için Ser-Mimar Kemaleddin Bey görevlendirilmiştir. Türbenin iç düzenlemesi için İstanbul’dan şamdan, rahle, sehpa ve buhurdan gibi eşyalar hazırlanarak gönderilmiş ayrıca Hereke fabrikasında halı dokunmuştur. 1915’teki bu onarımdan sonra Gül Baba Türbesi, Peşte Müslümanlarının da merkezi olmuş, bayram namazları burada kılınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Budapeşte, Gül Baba, Bektaşi, Türbe, Onarım, Restorasyon.

Restorations of the Shrine of Gül Baba in Budapest (1884-1915)
Gül Baba, a Bektashi dervish who lived in the 16th century, participated in the Budin expedition upon the invitation of Sultan Süleyman and according to the recordings of Evliyâ Çelebi died on September 2, 1541, on the first Friday after the capture of the castle. The tomb of Gül Baba, one of the last representatives of Gaziyân-ı Rûm, was built by Budin Beylerbeyi (Governor General) Yahyâ Paşazâde Mehmed Pasha in the years after his death. A large Bektashi Lodge was also established in the name of Gül Baba near the tomb. With the end of Ottoman rule in Buda, the dervish lodge was demolished, and the tomb was turned into a chapel. In this way, the Tomb of Gül Baba, which was saved from extinction, was constantly repaired in parallel with the political developments at the end of the 19th century and became the symbol of Turkish-Hungarian friendship. The subject of this study is the restoration of the Shrine (Türbe) of Gül Baba, which is especially remembered after Sultan Abdülaziz’s trip to Europe. The ambassadors and consorts of the Ottoman Empire in Vienna and Pest were closely interested in the Gül Baba Tomb. As a result of the repair reports of Vienna Attache Mehmet Bey and Pest Chief Constable Feridun Bey in 1884, the shrine was restored by the architect Lajos Grill by the Ottoman Empire. Despite the obstacles of the Wágner family, who owned the property in the following years, the tomb was repaired again. During the Balkan War and after, the Chief Consort of Pest Fahreddin Bey and his predecessor Ahmed Hikmet Bey took a close interest in the tomb. With the intense efforts of Ahmed Hikmet Bey, Head-Architect Kemaleddin Bey was assigned to repair the tomb in Ottoman architectural style. For the interior arrangement of the shrine, items such as candlestick, lectern, table and censer were prepared and sent from Istanbul, and carpets were woven in the Hereke factory. After this restoration in 1915, Gül Baba Tomb became the center of Pest Muslims, and Eid prayers were held here.
Key Words: Budapest, Gül Baba, Bektashi, Tomb, Shrine, Repair, Restoration.